โด่ไม่รู้ล้ม : สมุนไพรกับผู้สูงอายุ

โด่ไม่รู้ล้ม : สมุนไพรกับผู้สูงอายุ

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

           ไม้ล้มลุกลำต้นสั้น ใบเดี่ยว เรียงซ้อนสลับเป็นวง รูปขอบขนาน หรือรูปใบหอกกลับมักแผ่ราบไปกับผิวดิน ขอบใบหยักฟันเลื่อย

การกระจายพันธุ์

            พบขึ้นตามป่าโปร่งที่ดินค่อนข้างเป็นทรายทั่วๆ ไปในป่าเต็งรัง ป่าดิบ และป่าสนเขา ทุกภาคของประเทศไทย และประเทศเขตร้อนทั่วโลก

การใช้ประโยชน์สมุนไพรโด่ไม่รู้ล้ม

           ชุมชนบนพื้นที่สูง  ใช้ทั้งต้นทั้งราก นำไปตากแห้ง ต้มน้ำดื่มหรือใช้ดองเหล้า สำหรับบำรุงกำลัง บำรุงกำหนัด แก้ปวดเมื่อย-ปวดหลังปวดเอว ขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะพิการ รักษานิ่ว หมอยาพื้นบ้านทั่วไป  ใช้ 

           ทั้งต้น  รสกร่อยขื่น เป็นยาขับปัสสาวะ แก้ไข้ แก้ไข้จับสั่น ขับน้ำเหลืองเสีย  แก้บิด แก้ท้องเสีย แก้ไอ แก้วัณโรค บำรุงหัวใจ ขับเหงื่อ ขับระดู ขับพยาธิตัวกลม แก้ปัสสาวะพิการ บำรุงกำหนัด แก้กระษัย ขับไส้เดือน แก้กามโรค แก้บวมน้ำ แก้นิ่ว แก้ไข้หวัด แก้เจ็บคอ แก้ตาแดง แก้ดีซ่าน แก้เลือดกำเดาออกง่าย แก้ฝี แก้แผลมีหนอง แก้แผลงู แก้แมลงมีพิษกัดต่อย แก้อักเสบ แก้แผลในกระเพาะอาหาร   แก้แผลเปื่อยในปาก แก้เหน็บชา  

           ราก  ขับปัสสาวะ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้หวัด แก้ไอเรื้อรัง แก้ท้องเสีย แก้บิด   ขับพยาธิ ขับระดู บีบมดลูก ต้มเอาน้ำอมแก้ปวดฟัน แก้ฝี แผลมีหนอง บวมอักเสบทั้งหลาย เป็นยาคุมสำหรับหญิงที่คลอดบุตรใหม่ เป็นยาบำรุง เป็นยาขับไส้เดือน รักษาโรคบุรุษ ต้มดื่มแก้อาเจียน  

           ใบ  รักษาบาดแผล  แก้โรคผิวหนัง (ใช้ใบสดประมาณ 2 กำมือ เคี่ยวกับน้ำมันมะพร้าว ทาแผล แก้โรคผิวหนังผื่นคัน) แก้ไข้  ขับปัสสาวะ แก้อ่อนเพลีย รักษาโรคบุรุษ รักษากามโรค เป็นยาคุมสำหรับหญิงที่คลอดบุตรใหม่ เป็นยาบำรุง แก้ไอ ทำให้เกิดความกำหนัด  

           รากและใบ  ขับปัสสาวะ แก้ท้องร่วง แก้โรคแผลในกระเพาะอาหาร แก้บิด แก้กามโรคในสตรี ใช้สดหรือแห้งประมาณ 2 กำมือ ต้มดื่ม ขับปัสสาวะ แก้ท้องร่วง แก้กระเพาะอาหารเป็นแผล ต้มอาบหลัง

โรคในผู้สูงอายุ

           การหย่อนสมรรถภาพทางเพศ (Erectile Dysfunction)  สามารถเกิดได้กับผู้ชายในช่วงวัยใดก็ได้ แต่มักพบมากขึ้นตามอายุที่เพิ่มขึ้น ด้วยหลายสาเหตุทั้งทางร่างกายและจิตใจ เช่น การเปลี่ยนแปลงด้านฮอร์โมน (ระดับเทสโทสเทอโรนลดลง ระดับโปรแลกตินเพิ่มขึ้น)  เส้นประสาทส่วนปลายถูกทำลาย โดยมีสาเหตุจากโรคเบาหวาน หรือมะเร็งลำไส้     การรับประทานยาบางชนิด เช่น ยาต้านอาการซึมเศร้า ยากลุ่มแอนตี้ฮีสตามีน ยาลดความดันโลหิตสูง เบต้า-บล็อกเกอร์ (และยาลดความดันอื่นๆ ในกลุ่ม antihypertensives) รวมไปถึงการได้รับสารนิโคตินจากการสูบบุหรี่เป็นระยะเวลานานๆ  หรืออายุมากขึ้น

การศึกษาวิจัยที่ผ่านมาของ สวพส.

           ข้อมูลพฤกษเคมีเบื้องต้นของสารสกัดโด่ไม่รู้ล้ม พบสารในกลุ่ม flavonoids tannins และ phenolics การศึกษาฤทธิ์ต่อสมรรถภาพทางเพศในสัตว์ทดลอง พบว่า  สามารถเพิ่มสมรรถภาพทางเพศได้โดยไม่มีผลทำให้ระดับของฮอร์โมน testosterone ในเลือดเปลี่ยนแปลง เมื่อเปรียบเทียบกับการได้รับยามาตรฐาน sildenafil  โดยพบว่าขนาดของสารสกัดที่ได้ผลดี คือ สารสกัดโด่ไม่รู้ล้มขนาด 1,428 mg/kg น้ำหนักตัว

           การศึกษาฤทธิ์ต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด ในสารสกัดโด่ไม่รู้ล้มขนาด 20, 40 และ 80 mg/kg น้ำหนักตัว มีผลลดระดับความดันโลหิตและอัตราการเต้นของหัวใจในระยะเวลาสั้นๆ เพียงไม่กี่นาทีเท่านั้น ค่าความดันโลหิตและอัตราการเต้นของหัวใจก็จะกลับคืนสู่ระดับก่อนได้รับสาร ซึ่งแสดงผลเป็นที่น่าพอใจ ทั้งในหนูปกติที่สลบ และหนูที่เหนี่ยวนำให้ความดันโลหิตสูง ถือเป็นข้อได้เปรียบเมื่อเทียบกับการใช้ยาแผนปัจจุบัน ยามาตรฐาน sildenafil และยาลดความดัน prazosin ซึ่งเกิดนานมากกว่า 30 นาที 

           ทั้งนี้ยา sildenafil มีผลข้างเคียงทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ที่รุนแรงคือ ภาวะความดันโลหิตต่ำ กล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด ในกรณีที่ผู้ที่หย่อนสมรรถภาพทางเพศมีภาวะความดันโลหิตสูงได้

           การศึกษาความเป็นพิษ เพื่อกำหนดความปลอดภัยในการใช้สารสกัดสมุนไพร  เป็นข้อมูลสำคัญอย่างยิ่งต่อการทดสอบทางคลินิกและการนำไปใช้ในคนต่อไป  พบว่า  สารสกัดโด่ไม่รู้ล้มขนาด 5,000 mg/kg น้ำหนักตัว ไม่ทำให้เกิดความเป็นพิษเฉียบพลัน (acute toxicity)  สารสกัดโด่ไม่รู้ล้มขนาด 100, 500 และ 2,500 mg/kg น้ำหนักตัวมีผลทำให้ค่าโลหิตวิทยาและค่าเคมีคลินิกบางค่าเพิ่มขึ้นหรือลดลง แต่อยู่ในช่วงค่ามาตรฐาน และเมื่อพิจารณาร่วมกับผลทางจุลพยาธิวิทยาของอวัยวะต่างๆ ไม่ก่อให้เกิดลักษณะผิดปกติของอวัยวะภายใน ดังนั้น สารสกัดโด่ไม่รู้ล้ม ไม่ก่อให้เกิดความเป็นพิษระยะยาว (chronic toxicity) 180 วัน หรือพิษเรื้อรังในหนูแรทเพศเมียและเพศผู้  ซึ่งไม่ก่อให้เกิดความผิดปกติของระบบไหลเวียนเลือด ไม่มีผลต่อการสร้างเลือดและเม็ดเลือดต่างๆ รวมทั้งไม่มีผลต่อระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายอีกด้วย

           จากผลการศึกษา : การใช้กับประชากรในชุมชนโดยการรับประทาน อาจเหมือนหรือแตกต่างจากการศึกษาในสัตว์ทดลองขึ้นอยู่กับการดูดซึม การทำลายยา และระดับยาในร่างกาย ทั้งนี้ ควรระวังการใช้สมุนไพรโด่ไม่รู้ล้มอยู่บ้าง โดยเฉพาะในผู้ที่มีปัญหาของโรคระบบหัวใจและหลอดเลือดอยู่โดยเฉพาะอย่างยิ่งการใช้ในขนาดสูง  แต่โดยภาพรวมแสดงผลที่มีแนวโน้มดี