บทความกฎหมายน่ารู้: การแจ้งความร้องทุกข์และการลงบันทึกประจำวัน

  “การแจ้งความร้องทุกข์”

ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 2 คำว่า “คำร้องทุกข์” หมายความถึง “การที่ผู้เสียหายได้กล่าวหาต่อเจ้าหน้าที่ว่ามีผู้กระทำความผิดขึ้น จะรู้ตัวผู้กระทำความผิดหรือไม่ก็ตาม ซึ่งกระทำให้เกิดความเสียหายแก่ผู้เสียหาย และการกล่าวหาเช่นนั้นได้กล่าวโดยมีเจตนาจะให้ผู้กระทำความผิดได้รับโทษ”

จากคำนิยามข้างต้น อธิบายสรุปได้ว่า ผู้ร้องทุกข์จะต้องเป็นผู้เสียหายหรือเป็นผู้มีอำนาจจัดการแทนผู้เสียหายหรือเป็นผู้ได้รับมอบอำนาจจากผู้เสียหาย โดยต้องร้องทุกข์ต่อเจ้าหน้าที่ที่มีอำนาจรับ คำร้องทุกข์ คือ พนักงานสอบสวน หรือพนักงานฝ่ายปกครองหรือตำรวจซึ่งมีตำแหน่งหน้าที่รองหรือเหนือพนักงานสอบสวน และเป็นผู้ซึ่งมีหน้าที่รักษาความสงบเรียบร้อยตามกฎหมายก็ได้ ที่สำคัญการร้องทุกข์จะต้องมีเจตนาให้ผู้กระทำความผิดได้รับโทษ โดยต้องระบุอย่างละเอียดว่ามีความประสงค์จะให้พนักงานสอบสวนดำเนินคดีกับผู้กระทำความผิดตามกฎหมาย ดังนั้นหากมีเพียงเจตนาแจ้งให้พนักงานสอบสวนรับทราบไว้เป็นหลักฐานเท่านั้นจะไม่ใช่การร้องทุกข์ ซึ่งหากเป็นความผิดที่ยอมความได้ ผลทางกฎหมายคือจะทำให้พนักงานสอบสวนไม่มีอำนาจดำเนินการใด ๆ ตามกฎหมายต่อไปได้ (พูดง่าย ๆ คือ เรื่องก็จะเงียบไป) เพราะเป็นเพียงแค่การลงบันทึกประจำวันไว้เป็นหลักฐานเท่านั้น เช่น ในคดียักยอก ข้อความที่ว่า นำความมาแจ้งเพื่อชะลอการดำเนินคดีไว้ก่อน ถ้าหากจำเลยไม่ชำระเงินจะได้มาแจ้งเพื่อดำเนินคดีต่อไป จึงนำความมาแจ้งไว้เป็นหลักฐาน ไม่ถือเป็นคำร้องทุกข์ (คำพิพากษาฎีกาที่ 391/2527) ในความผิดฐานหมิ่นประมาท คำร้องทุกข์ระบุว่า แจ้งความไว้เป็นหลักฐานเพื่อจะได้นำเสนอต่อผู้บังคับบัญชาพิจารณา แสดงว่าขณะแจ้งยังไม่มีเจตนาให้ผู้กระทำผิดได้รับโทษ ไม่ใช่เป็นการมอบคดีให้พนักงานสอบสวนดำเนินการตามกฎหมาย ไม่ถือเป็นคำร้องทุกข์ (คำพิพากษาฎีกาที่ 6644/2549) การแจ้งความไว้เป็นหลักฐานเพื่อป้องกันมิให้คดีขาดอายุความไม่เป็นคำร้องทุกข์ (คำพิพากษาฎีกาที่ 62/2561, 1713/2549)

หากมีการกระทำความผิดทางอาญาต่อสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) เช่น คดีลักทรัพย์ซึ่งเป็นทรัพย์สินของสถาบัน บุกรุกสถานที่ราชการ อุบัติเหตุรถชน หรือคดีที่บุคคลภายนอกขับรถโดยประมาทเป็นเหตุให้ทรัพย์สินของสถาบันเสียหาย เป็นต้น สถาบันถือเป็นผู้เสียหาย ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูงเป็นผู้แทนของสถาบันจะมอบอำนาจให้บุคคลใดดำเนินการแจ้งความร้องทุกข์แทนก็ได้ โดยให้แจ้งความร้องทุกข์ต่อพนักงานสอบสวนสถานีตำรวจท้องที่ที่เกิดเหตุ และการแจ้งความร้องทุกข์จะต้องแจ้งให้ชัดเจนว่ามีความประสงค์ให้พนักงานสอบสวนดำเนินคดีกับผู้กระทำความผิดตามกฎหมาย เช่น มีข้อความว่า “ขอให้ตำรวจดำเนินคดีจนถึงที่สุด หรือขอให้ตำรวจไปจับกุมดำเนินคดีแก่ผู้กระทำความผิด” เป็นต้น นอกจากนี้การร้องทุกข์ไม่จำเป็นต้องระบุฐานความผิดเอาไว้ หรือไม่จำเป็นต้องรู้ข้อกฎหมายว่าเป็นความผิดข้อหาใด เพียงแค่เล่าเรื่องราวให้พนักงานสอบสวนฟังเพราะเป็นเรื่องของพนักงานสอบสวนที่จะตั้งข้อหาเอง อีกทั้งการร้องทุกข์นั้นจะรู้ตัวผู้กระทำความผิดหรือไม่ก็ได้ แม้ไม่รู้ว่าผู้ใดกระทำความผิดอาจระบุเพียงลักษณะแห่งความผิดและพฤติการณ์ต่าง ๆ และความเสียหายที่ได้รับเท่าที่จะบอกได้ก็เพียงพอที่จะเป็นคำร้องทุกข์ได้

อย่างไรก็ตามในทางปฏิบัติ หากเกิดกรณีฉุกเฉินหรือเกิดเหตุการณ์ขึ้นในเวลากลางคืน ผู้ที่เกี่ยวข้องหรือผู้ที่พบเห็นการกระทำความผิดต้องรีบแจ้งเจ้าหน้าที่ตำรวจหรือพนักงานสอบสวนในพื้นที่ สำรวจความเสียหาย และรายงานเหตุการณ์ต่อผู้บังคับบัญชาหรือผู้อำนวยการสถาบันทันทีเพื่อขอรับคำแนะนำในเบื้องต้น โดยผู้ที่เกี่ยวข้องหรือผู้ที่พบเห็นการกระทำความผิดนั้นสามารถแจ้งพฤติการณ์หรือรายละเอียดข้อเท็จจริงเกี่ยวกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นให้เจ้าหน้าที่ตำรวจหรือพนักงานสอบสวนทราบในเบื้องต้นหรือลงบันทึกประจำวันเพื่อเป็นหลักฐานไปก่อน แต่อย่ารีบประนีประนอมหรือตกลงค่าเสียหายใด ๆ เอง หลังจากนั้นให้รายงานผู้บังคับบัญชาหรือผู้อำนวยการสถาบันเพื่อพิจารณาสั่งการต่อไป ทั้งนี้ ในส่วนของการแจ้งความร้องทุกข์รวมถึงการดำเนินคดีทางกฎหมาย กลุ่มงานนิติการ สำนักอำนวยการ โดยการมอบอำนาจจากผู้อำนวยการสถาบันจะเป็นผู้ดำเนินการตามขั้นตอนของกฎหมายต่อไป

  “การลงบันทึกประจำวัน”